Het mag er zijn

house door Rosa Vrij, in co-existentie met Death Drive door borus.fuckyea – gezien op 8 april 2023 in TENT Rotterdam

Read the English translation of this review here

Voorafgaand aan het bezoek aan dit publiek hebben we met de makers gesproken over wat zij verwachtten, hoopten en vreesden. Lees het voorgesprek hier. Binnenkort zal er ook een nagesprek verschijnen op deze website.

Het is een rustige zaterdagmiddag in de galerie. De lentezon schijnt door de dakramen en laat de witte ruimtes nog lichter aanvoelen. Terwijl de terrassen op de Witte de Withstraat zich vullen, druppelt er wat publiek het gebouw van Melly en TENT binnen. Solo of in kleine ensembles struinen ze langs de tentoongestelde kunstwerken. De vele teksten die overal aan de muur hangen, krijgen beduidend minder aandacht dan de “echte” kunst, vooral van de mensen die niet alleen zijn. Met een losjes opgerold informatiefoldertje in de hand werpen ze steeds een korte blik op de woorden en wandelen dan weer door.

Een wat grotere groep besluit om het helemaal anders te doen. Na een ietwat onzeker verzamelmoment in de foyer, togen ze samen naar een verduisterde hoek achterin het gebouw. De ruimte is afgezet met een zwaar gordijn, zwart-gele strepen op de vloer en geen-toegang-bordjes op alle deuren en gordijnopeningen. Een paar rondhangende bezoekers worden de ruimte uitgestuurd: deze zaal is nu van ons. Hier gaan we de komende anderhalf uur de tijd en ruimte nemen om een tekst eens even heel goed in ons op te nemen. Maar ook echt héél goed.

Gluurders

Het gezelschap splitst zich op in drie groepjes van vier, die elk aan een eigen tafel in een uithoek van de L-vormige ruimte gaan zitten.  Er worden nog wat snelle blikken geworpen op een gigantische tekening aan de muur in een van de hoeken van de zaal, maar we zijn hier gekomen voor de boekjes en papieren die op de tafels liggen.

Eerst wordt er een meditatieoefening gedaan om in het hier en nu te komen. Mensen zitten muisstil op hun stoel met hun ogen dicht naar hun eigen ademhaling en die van de anderen te luisteren. De stilte wordt na een paar minuten doorbroken door het gebrom van een ventilatiesysteem en aanzwellend geroezemoes in de andere zalen, maar het is oké, het mag er zijn. Terwijl dit publiek een dik kwartier lang in gedachten afzonderlijke ledematen in de ruimte probeert te voelen, wordt het gordijn een paar keer opzij geschoven door een hand met een verfrommeld flyertje, waarna een verbaasd hoofd verschijnt. Deze gluurders zitten duidelijk in een andere concentratie en maken iedere keer snel dat ze wegkomen.

Behaaglijk en kalm

Na de meditatie is het tijd om de papieren op tafel te bestuderen. Het gaat om een boek dat is opgebouwd uit meerdere onderdelen, die ook verschillende vormen hebben. Onder andere een dun fotoboek, een brief in een envelop, een klein uitvouwboekje en losse A4’tjes worden bij elkaar gehouden door een schijnbaar fragiele papieren constructie. De groepjes volgen instructies van spelkaarten en zetten timers om methodisch de verschillende onderdelen door te nemen. We lezen de teksten om beurten hardop aan elkaar voor. De boekjes, kaartjes en losse blaadjes worden heel voorzichtig opgepakt en uitgebreid getoond aan tafelgenoten, tot het hele groepje de inhoud in zich op heeft kunnen nemen.

Soms ontstaat er een klein gesprekje over wat we zojuist gelezen hebben. Mijn eigen tafelgenoten proberen te analyseren wat er precies in het verhaal gebeurt en het in twee talen aan elkaar uit te leggen, beginnen vrij te associëren over hun eigen inrichting thuis of hun favoriete woonprogramma op tv. Het lukt vaak niet om een compleet hoofdstuk uit te krijgen voordat de timer afgaat, maar dat is ook oké.

Hoewel de sfeer behaaglijk en kalm is, wordt er wel veel gelachen en gegrapt om de boel niet té intiem te maken. De ene tafel laat wat meer overgave zien dan de andere. Ik zie rechts in de hoek bij het gordijn voornamelijk vrouwen met een hand voor hun schouders, nek of kin zitten, een beetje afgedraaid en scheef op hun stoel. Links, bij de grote illustratie op de muur, buigen de bezoekers juist dichter naar elkaar toe. Na een paar opdrachten beginnen de timers van de verschillende tafels steeds minder gelijk te lopen.

Onverstoorbaar

Het contact met de buitenwereld raakt niet helemaal verloren. Door kieren en half geblindeerde ramen zie ik andere groepjes bezoekers nog altijd door de spierwitte zalen struinen en vluchtige blikken op teksten werpen, terwijl in deze ruimte men met toenemende intensiteit met het papier interacteert. Na het droge voorlezen beginnen mensen zich in te leven in de personages en een beetje te acteren, ze gaan zelf aan de slag met schrijven of stoppen papieren in hun tas om mee te nemen, omdat die zo lekker aanvoelen. We trekken ons intussen weinig meer aan van de timers en schrijven, lezen of praten gewoon door nadat die afgaan.

In het begin werd er heel zachtjes gesproken om de andere groepjes niet tot last te zijn, maar het geluid is na enkele timers redelijk aangezwollen en weerkaatst door alle hoeken van de ruimte. Het is niet erg, het mag er zijn, maar een vrouw met een baret uit de andere zaal is het daar duidelijk niet mee eens. Ze trekt vrij abrupt het gordijn opzij en vraagt aan het dichtstbijzijnde groepje wat ze aan het doen zijn en hoe lang dat nog moet duren. De mensen aan de tafel die ze aanspreekt zijn niet onder de indruk en gaan onverstoorbaar door met lezen, schrijven en grappen. Tijdens de laatste opdracht beginnen ze zelfs hardop hun nogal intieme schrijfsels voor te lezen aan de andere tafels.

De bubbel verlaten

Nadat alles is bestudeerd en besproken, doen we opnieuw een meditatieoefening voordat we de bubbel verlaten. Sommigen hijsen zich meteen in hun jas en verlaten de ruimte, anderen blijven rondhangen en napraten. Ze bladeren nog een beetje door de papieren op de tafels of doen een poging om ze netjes op hun plek terug te leggen. Een enkeling neemt ook even de tijd om naar de grote tekening in de hoek te kijken, maar houdt er een gepaste afstand van, alsof de papieren op de tafels ineens op de muur zitten. Nieuwe bezoekers die de ruimte binnenkomen, worden juist meteen aangetrokken door de illustratie en beginnen erop te staan en zitten om foto’s te maken, zonder aandacht te geven aan de tafels. Het is allemaal oké.