Recensie van het publiek van Beyond Consent door R3LN4CHT, gezien op 15 juli 2023 tijdens Over het IJ Festival te Amsterdam.
Op een koude en winderige NDSM-werf staat een stapel containers met een omheining van bouwhekken die zijn afgeplakt met posters in waarschuwingskleuren. Bezoekers hangen rond op het plein, kijken op hun smartphone om te checken of dit echt de plek en tijd is waar ze hebben afgesproken.
Een deel van het hek gaat op een kier en na wat aarzeling vormt men iets dat lijkt op een rij bij een nachtclub. Er wordt gewacht op vrienden, al dan niet per ongeluk voorgedrongen. Een zenuwachtige eenling probeert naar binnen te gluren om zich voor te bereiden op wat er komen gaat.
De voorstelling Beyond Consent is 16+ en vraagt om overgave aan geheime verlangens en ingewikkelde gevoelens, dus het publiek neemt de nodige maatregelen om zichzelf te beschermen.
Performers zijn in glazen boxen gestopt, terwijl de bezoekers vrij kunnen bewegen door twee areas (eigenlijk drie, voor wie het waagt om heel ver door te lopen), met genoeg donkere hoekjes om zich in te verstoppen. Iedereen zet een koptelefoon op om te kunnen doen alsof de expliciete teksten alleen voor zichzelf te horen zijn.
In de eerste area staat men een beetje onwennig naar de ruimte en elkaar te staren. In het daglicht valt er niet te ontsnappen aan de blikken, zeker niet met overal schermen en spiegels. In de tweede area staat een stapel oude tv’s opgesteld met bewakingsbeelden van het publiek in de eerste.
Mensen hangen als dieren op een grijze dag in de dierentuin. De een zoekt een veilige hoek om alles in de gaten te houden, de ander neemt stellig plaats in het midden en doet alsof de rest er niet is, weer anderen cirkelen rusteloos rond. Waar kun je het goed zien? Wil je het wel zien? Wil je dat de anderen zien dat jij het ziet?
De gebruikelijke methodes om zich niet helemaal over te geven worden ingezet. Mensen trekken af en toe een gek gezicht naar vrienden, geven fluisterend commentaar, of duiken in hun telefoon als ze alleen zijn. Wie de bewakingsbeelden in area twee ontdekt, kijkt even geschokt en probeert dan iemand te zoeken om het mee weg te lachen.
Origineler is het zoeken naar affectie om de ongemakkelijkheid te reguleren. Opvallend is wel dat het uitsluitend hetero-ogende man-vrouwkoppels zijn die het doen. Er is een ouder stel dat stiekem handjes vasthoudt terwijl ze om zich heen gluren. Een jonger stel dat rondjes loopt en soms even stilstaat om te fluisteren over de andere bezoekers, hij constant met een vies lachje op zijn gezicht. Een vrouw die een moeilijk grimas trekt als de man met wie ze er is (hoop ik) haar van achteren vastpakt. In het midden van de eerste area, recht voor de glazen container waar de meeste actie in plaatsvindt, staan een jonge man en vrouw met hun armen over elkaar en een leeg bierglas onder hun oksel geklemd. In het begin stonden ze voorzichtig met de schouders en heupen tegen elkaar, drie kwartier later zijn ze allebei op het andere been gaan leunen, bijna van elkaar afgedraaid.
Als een van de performers wordt vastgebonden in de glazen box, bewegen de mensen collectief vanuit alle hoeken dichterbij. Een climax lijkt er niet echt te komen, de koptelefoons veranderen in een gewone silent disco en een deel beweegt meteen naar de uitgang. Anderen blijven staan en beginnen met hun rug naar de box toe te met hun vrienden te dansen, sommigen wel erg overdreven ironisch. Mensen die de eerste area niet uit zijn geweest tijdens de eerste 45 minuten van voorstelling, ontdekken de televisies in het tweede deel.
Het is intussen te laat om mijn pont te halen, dus ik besluit om nog even te blijven kijken. Ik zie nieuwe bezoekers binnenkomen die vooral zin hebben in een dansje, sommigen zien niet eens de performer zitten. Anderen merken het wel en bestuderen het tafereel als een museumstuk, zoeken een ander om het mee te bespreken. Ik word tegen een container gedrukt door iemand die zichzelf opmerkt op de beveiligingsbeelden, ga in niet veel later zelf op andermans tenen staan. Als ik naar huis wil, moet ik eerst door die ironische massa heen. Een vrouw begint voor de grap tegen het glas te rammen.
Ik moet denken aan de gesprekken die ik de laatste maanden met makers heb gevoerd. Het zoeken naar overgave van het publiek was een terugkerend onderwerp. Hoe het eruit moet zien, is niet helemaal duidelijk. Is het concentratie? Onverdeelde aandacht? Een afspraak die we met elkaar maken om even niet die constante gesprekjes te houden? De publiciteit van deze avond stond er ook vol van en de maker publiceerde zelfs een statement vlak voor de première. Ik ben gekomen om te kijken of ik het zie gebeuren – niet onbewust van de ironie dat ik zelf die bezoeker ben die niet op de voorstelling let. Vervolgens zie ik natuurlijk overal signalen dat de gewenste concentratie er niet is. Maar soms heb je het nodig om weg te kijken, om beter te kunnen luisteren. Soms moet je iets even verbaliseren om het te verwerken. Soms wil je even wegduiken of zoek je aanraking. Het is ook gewoon koud hier.
Ik kan het irritant vinden, ik kan alsmaar meer willen, ik kan ook alleen maar gissen wat er in het hoofd van de ander omgaat. Ik kan eindeloos analyseren, maar ik voel me gewoon niet lekker na wat ik net heb gezien.
Misschien was dat wel de bedoeling.
Dit publiek krijgt drie van vijf sterren.